accent aigu 1.0
(taal en taalkunde)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een accent aigu…
is een diakritisch teken; is een teken; is een zaak
- [Uiterlijk] is een streepje dat van linksonder naar rechtsboven loopt
- [Functie] wordt gebruikt om aan te geven dat de e lang wordt uitgesproken, met name in Franse leenwoorden, of om aan te geven dat de klemtoon op een of meer klinkers valt
- [Plaats] wordt geplaatst op een of meer klinkers
- [Taal] wordt niet alleen gebruikt in het Nederlands, maar bv. ook in het Frans, Spaans, Iers en Mandarijn
Algemene voorbeelden
Diakritische tekens zijn hulptekens boven of onder een letterteken, met als functie de specifieke klankwaarde van de betrokken letter te preciseren. Het betreft tekens als: [...] ´ accent aigu; op de letter e (é) in sommige leenwoorden, als uitspraakteken, en op een willekeurige klinker als klemtoonteken.
Stel je een klok voor, de accenten zijn de wijzers. De accent aigu wijst naar de een en wordt als de ee in een uitgesproken. De accent grave wijst naar de elf en de e wordt ook als de e in elf uitgesproken.
Tendensen kunnen ogenschijnlijk verschillende kanten op bewegen. Waar het accent aigu op Franse leenwoorden is komen te vervallen doordat het voor de uitspraak niet nodig is (bohemien, dedain), is het ook mogelijk dat een accent juist wordt gewenst om de juiste uitspraak af te dwingen. Het aan het Latijn ontleende per se wordt vaak gespeld als persé, wat illustreert dat het in die vorm door een groot deel van de taalgemeenschap als een aanvaardbare of zelfs gewenste aanpassing wordt ervaren. Het is denkbaar dat deze spelwijze op termijn als nevenvorm de status van officiële spelling verwerft, of zelfs de oorspronkelijke vorm vervangt.
Het accent aigu en het accent grave bestaan al sinds de oudheid. In het oudst bekende boek over de Nederlandse spelling, Néderlandsche Spellijnghe, van de hand van de Gentse lettersteker Joas Lambrecht (1550), werd voorgesteld het accent aigu ('accentus acutus', scherp accent) en het accent grave ('accentus gravis', zwaar accent) in de Nederlandse spelling te gebruiken.
Het streepje bij de accent aigu (é) wijst naar Heiligerlee en wordt uitgesproken als de e in lee. Het streepje bij de accent grave (è) wijst naar Den Helder en wordt uitgesproken als de e in hel.
En als ik iets wil benadrukken, mag ik dan een accent gebruiken? Ja, maar dan alléén het accent aigu, het streepje voorover: én, dé, ééuwig, fantástisch.
Het accent aigu wordt onder bepaalde voorwaarden gehandhaafd op de letter e in leenwoorden om te voorkomen dat /´/ wordt gelezen. Ook wordt het gebruikt in woorden die nog als vreemd worden aangevoeld. Enkele voorbeelden: café, comité, paté, prostitué, débouché, dégénérée, spécialité. In sommige andere woorden zoals hé en taugé wordt het accent aigu gebruikt om de uitspraak /e/ af te dwingen.
Het accent grave wordt vaak verkeerd gebruikt; er wordt bijvoorbeeld vaak 'èn' geschreven als men 'én' bedoelt. Sinds de spellingwijziging van 1996 wordt vrijwel uitsluitend het accent aigu gebruikt ter benadrukking; het gaat hier namelijk niet om de uitspraak, maar om het benadrukken van een woord. Voor 1996 werd het accent grave ook wel gebruikt om korte lettergrepen te benadrukken.